Fort

Concordia, fort (Timor)

Het kostbare aromatische sandelhout groeide alleen op de eilanden Solor en Timor in het oosten van de Indonesische archipel. De Nederlanders veroverden in 1613 het Portugese fort op Solor. Fort Henricus werd het centrum van de activiteiten van de VOC in dit gebied. Het was afhankelijk van de politieke en economische situatie bemand of verlaten. De Portugezen hadden hun basis in Larentuka op Timor.

De handel in sandelhout tussen de VOC en de lokale stammen op Timor gebeurde rechtstreeks vanaf de schepen. In 1653 bouwden kapitein Johannes Burgers en opperkoopman Hendrick Ter Horst het houten fort Concordia in Kupang op Timor. Burgers liet voordat hij naar Batavia vertrok een bezetting van 28 soldaten en zes zeelieden achter in het fort. Ze waren ruim voorzien van voorraden, munitie en zelfs een kleine boot. Het houten fort werd later versterkt met stenen muren aan de landzijde en met voetangels en wolfskuilen in het voorterrein.
Fort Concordia beschermde zowel de handel als de inheemse Sonnebaye en Amabi volken in het westelijk deel van Portugal tegen de Portugezen. Rond het fort ontstond de kleine nederzetting Kupang.

In 1656 leden de Nederlanders en hun Timorese bondgenoten in de slag bij de berg Mello een verpletterende nederlaagtegen de pro –Portugese stammen. Timor werd verdeeld in een klein Nederlands deel rond Kupang in het westen en een groot Portugees deel

een verdeling die aan de basis lag van de deling van Timor die tot op de huidige dag bestaat.

De hoge kosten van twee forten in hetzelfde gebied werden niet gecompenseerd door de inkomsten uit de handel. Batavia gaf daarom in 1657 opdracht om fort Henricus op Solor te verlaten en terug te trekken op fort Concordia. Sandelhout was door het ongelimiteerd kappen schaars geworden en de handel was volledig ingestort. De handel in lokale producten was onbetekenend. De VOC verloor haar belangstelling voor het gebied. Het garnizoen in Kupang werd alleen gehandhaafd om politieke redenen en ter bescherming van het specerijen monopolie.

Fort Concordia is altijd een militair kampement gebleven. Het VOC-fort is afgebroken en daarvoor in de plaats kwamen barakken van het Koninklijk Nederlandsche Indisch Leger en daarna van het leger van de republiek Indonesië. De enige overblijfselen van het oude fort zijn enkele funderingsmuren en grafstenen.

Afbeeldingen

Bronnen en literatuur

Pusat Dokumentasi Arsitektur, Inventory and identification of forts in Indonesia (2010)

Roever, A. de, De jacht op sandelhout: de VOC en de tweedeling van Timor in de zeventiende eeuw