Fort

Verwachting, fort de

In 1623 bouwden de Ternatanen een eerste fort op Sanana (of Soelabessie), een eiland in de Sula archipel, die onder controle van VOC-bondgenoot Ternate stond. Het fortje wordt in documenten uit 1688 en later door François Valentyn aangeduid als ‘vesting ‘t Claverblad’. In 1689 was dit fort in een dermate slechte staat dat werd voorgesteld het fort te herbouwen en zelfs van Ipa naar Satamata, de huidige locatie van het fort, te verplaatsen. In 1736 onder het bewind Sultan Amir Iskandar Zulkarnain Saifuddin, werd het nieuwe fort uiteindelijk gebouwd. Dit verdedigingswerk werd Fort de Verwachting genoemd. De bouw vond plaats onder supervisie van VOC officier Victor Moll. Dat de bouw werd uitgevoerd door ambachtslieden uit Ternate is nog steeds terug te zien in de Maleise tekst boven de poort en de ornamenten waarmee de spietoren zijn afgewerkt. In VOC documenten uit het eind van de 18e eeuw wordt naar de vesting verwezen als Fort Alting, naar Gouverneur-Generaal Arnold Alting (1780-1797), meest bekend bleef het fort echter onder de naam De Verwachting.
In 1890 werd het fort door een Nederlandse bezoeker als zeer vervallen beschreven. Destijds was het fort in gebruik als woonplaats van Salahakan, de vertegenwoordiger van de Sultan of Ternate. In de decennia daarna moet het fort zijn gerestaureerd, want naar aanleiding van een bezoek in 1921 beschrijft de Nederlandse historicus Victor van de Wall dat het fort in een goede staat van onderhoud verkeerd. Een deel van het geschut was weer op zijn oorspronkelijke posities teruggebracht, de gepleisterde gebouwen binnen de muren waren in gebruik en de graven uit de VOC-tijd net buiten de muur werden onderhouden. Vandaag de dag is de bebouwing binnen het fort afgebroken. Hier bevindt zich nu een sportveld. De vier meter hoge muren met twee bastions op de overstaande hoeken, een simpele poort en de spietoren zijn nog wel in tact.

Afbeeldingen

Bronnen en literatuur

Pusat Dokumentasi Arsitektur, Inventory and identification of forts in Indonesia (2010)

Wall, V.I. van de, De Nederlandsche oudheden in de Molukken (1928)

Clerq, S.F.A. de, Bijdragen tot de kennis der residentie Ternate (1890)